Amerika En Wij

Voor een boek over geopolitiek is het opvallend hoe actueel en urgent dit nieuwe boek van Rob de Wijk is. Hij is erin geslaagd om in nauwelijks 8 maanden na de inauguratie van Trump, de ontwrichtende gevolgen voor de internationale politiek te duiden, met name de impact voor Europa en de gevolgen voor de wereldwijde stabiliteit. Maar zijn heldere analyse geeft ook richting aan een scenario om Europa zo snel mogelijk onafhankelijk te maken van de VS. Als de politieke wil er is kunnen we in 3 jaar ver komen. Maar, de Europese politieke leiders zullen maximale druk moeten houden op de uitvoering van het proces dat inmiddels in gang is gezet. Tevens zullen zij gezamenlijk een narratief moeten ontwikkelen, voortbouwend op het economisch succes van de EU, dat ook 80 jaar vrede heeft gebracht. RdW trekt conclusies die nauwelijks betwist kunnen worden.

Defensie en de NAVO

Dat Europa lang laf en gierig is geweest en graag de Amerikanen een grote bijdrage en verantwoordelijkheid liet nemen mag nu als redelijk bekend worden beschouwd. George W. Bush drong al aan op een verhoging van de Europese defensie uitgaven, gevolgd door Barack Obama en Donald Trump in zijn eerste termijn. Maar zelfs toen Joe Biden Trump opvolgde, negeerden we onze defensie verplichtingen en keken we weg van de ontwikkelingen aan de Oostgrens van Europa. Niet alleen Rob de Wijk heeft hier onvermoeid op gewezen. In VPRO’s Tegenlicht van 21 mei 2022, zet de – helaas veel te jong overleden hoogleraar Europese geschiedenis Mathieu Segers (1976-2023) het nog eens helder op een rij. (https://tegenlicht.vpro.nl/artikelen/de-ideale-unie-volgens-mathieu-segers).

Ook dat Amerika zijn beleid op China zou richten was al onder Obama ingezet.  

Het gaat al lang niet meer over Defensie. De grootste partner van de NAVO schurkt dicht aan tegen Rusland, de grootste vijand van Europa. In hoofdstuk 4 De Russenvriend neemt RdW alle twijfel weg over de intenties van Trump.  Maar al in zijn inleiding schrijft hij Met het opschorten van zijn steun aan 

Oekraïne speelde hij de Russische president in de kaart. Geen enkele Amerikaanse president had zijn bondgenoten zo verraden. In één klap kwam de liberale wereldorde, die Amerika tachtig jaar geleden zelf had opgericht, ten einde.   

Dat Trump vervolgens niet alleen 5% eiste (3,5 defensie + 1,5 infratructuur) was te verwachten. Maar dat hij vervolgens ook de allianties waarin Amerika deelneemt en de wereld orde te grabbel zou gooien, heeft iedereen verbaasd, ik zou daar aan toe willen voegen ondanks het Project 2025 (Presidential Transition Project) van de Heritage Foundation. Men dacht dat dit echt niet zou kunnen gebeuren. 

Trump veroorzaakt een stroomversnelling

Van de bekende slogan van George W. Bush you are either with us, or against us, vervang je het woord us door me, en je maakt de sprong van 2001 naar 2025. Trump wil de Nobelprijs voor de vrede, maar steunt zowel Poetin als Netanyahu, maar handel en onroerend goed brengen geen vrede, zoals we in Europa hebben geleerd, in de periode dat we nog geloofden in Wandel durch Handel. Trump wil met China de strijd aanbinden maar beschadigt zijn buren en bondgenoten. Trump wil een sterke Amerikaanse economie maar breekt de fundamenten waarop deze is gebouwd af. Deze autocraat is een vat vol tegenstrijdigheden, waarin alleen destructie een constante lijkt te zijn. 

De kracht van dit boek is dat RdW er goed in slaagt om vanuit de verschillende perspectieven te laten zien dat er samenhang lijkt te bestaan tussen de uitspraken en acties van Trump’s America First, maar dat hij tegelijkertijd het tegenover gestelde van zijn doel lijkt te bereiken en de bondgenoten van Amerika steeds verder van zich vervreemdt. Wellicht uiteindelijk ook de meerderheid van de kiezers.

Gecentraliseerde autocratie: Techno-Autoritarisme 

In hoofdstuk 2 over het Trumpisme schets RdW een beeld hoe het Trumpisme is ontstaan, een directe afgeleide van de ideeën van tech-miljardair Pieter Thiel, die ooit met Elon Musk Paypal oprichtte. Peter Thiel staat bekend om zijn anti-democratische ideeën en verwerpt  het nut van onderwijs. Hij is op zijn beurt weer geïnspireerd door de extreem rechtse politieke blogger en softwareontwikkelaar Curtis Yarvin. RdW: Deze vond dictaturen superieur aan democratieën. De toekomst was aan kleine leefgemeenschappen. Die zouden worden bestuurd door coöperaties met onbeperkte macht, die mensen zouden mogen straffen door bijvoorbeeld handen af te hakken. De veiligheid zou verder worden bewaakt door Orwelliaanse controle systemen. Vice-president J.D. Vance heeft deze ideeën omarmd en als je zijn uitspraken volgt herken je een ideoloog, gevaarlijker dan Trump.

Denk nu nog eens terug aan de inauguratie van Trump en de voorste rij genodigden, met o.a. de ceo’s van Meta, Google, Apple, Amazon en X-Twitter/Tesla/SpaceX. Deze ondernemers vertegenwoordigen  de superinfrastructuur die de moderne samenleving draaiende houd, zoals Maurits Martijn het op 30 januari 2025 in de Correspondent omschreef.

Europa is op de goede weg met de General Data Protection Regulation (GDPR), Digital Service Act (DSA) en Digital Market Act (DMA), maar het blijft verbazingwekkend hoe weinig bewust gebruikers  van deze diensten zijn en uit gemakzucht aan hun producten vasthouden. Maar het debat over AI moet nog echt op gang komen. Het gaat vooral over de mogelijkheden, maar nauwelijks over de bedreigingen, zoals manipulatie en de ondermijning van de democratie.

Instituties

RdW refereert net als de historicus en mede podcastmaker Arend-Jan Boekestijn, in zijn lezing “80 Jaar Vrede” in de ZB in Middelburg (26 oktober 2025), aan het boek van Daron Acemoglu en James Robinson Waarom Sommige Landen Rijk Zijn En Andere Arm uit 2012. Beide economen ontvingen vorig jaar, samen met Simon Johnson, de Nobelprijs voor de economie, voor hun onderzoek naar welvaartverschillen tussen landen. Hun studies hebben het belang aangetoond van onafhankelijke instituties voor welvaart en groei, dezelfde instituties die nu door Trump worden aangevallen, waarvan de leiders worden vervangen (Erika McEntarfer, commissaris BLS [Bureau of Labor Statistics]) of dreigen te worden vervangen (Jerome Powell, voorzitter van de Federal Reserve). Het afbraakproces is in volle gang, zoals ook de roekeloze ontslaggolf door DOGE al grote schade heeft aangericht, aan het belang de werkelijke cijfers en het vertrouwen in de instituties. Tot voor kort kenden we de rol  van gewenste cijfers alleen uit dictaturen.  

Samenwerkingsverbanden versterkt en uitgebreid

Tot de benoeming van Trump gedroegen de Europese leiders zich als een konijn dat in de koplampen kijkt. Maar al snel is duidelijk geworden dat we geen tijd meer hebben te verliezen en de verdediging van Europa nu de hoogste prioriteit verdient. Hoofdstuk 11, met de titel Plan B, begint als volgt: Natuurlijk werden politieke leiders in Europa niet moe om te betogen dat Amerika nog steeds belangrijk is en dat de Trans-Atlantische samenwerking onontbeerlijk bleef voor hun veiligheid en economieën . Ik noem dat plan A: Hoop. Dit betekent dat gehoopt werd dat Trump bij zinnen komt, dat Amerika zijn traditionele rol weer op zich neemt en dat alles weer wordt zoals het was. Die teleurstelling leek mij nu een zekerheid omdat voor achtereenvolgende en toekomstige presidenten China en niet Europa de strategische prioriteit is.  

Allianties worden in razend snel tempo versterkt en uitgebreid, waarvan velen onbekend bij het grote publiek. Een paar voorbeelden:

–  NB8   : Nordic-Baltic 8 

        Estland, Letland, Litouwen, Denemarken, Finland, Zweden, Noorwegen en IJsland;

–  JEF     : Joint Expeditionary Force

        Bovenstaande landen, onder voortouw van het VK, met ook Nederland en Duitsland

–  UDCG : Ukraine Defense Contact Group (Coalition of the willing and able)

Leiderschap

In hoofdstuk 8 gaat RdW op zoek naar leiderschap. Om te beginnen moet Europa voorbereid zijn om de NAVO zonder de VS te kunnen continueren. De aanstelling van een Europese SACEUR (Supreme Allied Commander Europe) zou een logische stap zijn, aangezien de Amerikanen het afgelopen jaar zelf al in die richting hebben gehint. Het Brits/Frans/Duits/Poolse kwartet verdient steun van de andere landen, geen afwachtende houding. Italië heeft zich aangesloten en vult het nieuwe kwintet Weimar Plus, de uitbreiding van de Weimar groep per februari van dit jaar, als snelle response op de turbulente ontwikkelingen.

Patrick Bolder, strategisch adviseur Defensie en Veiligheid van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies, vroeg zich bijna 2 jaar geleden in het radioprogramma The Big Five van BNR af, waarom de minister president nog geen toespraak had gehouden naar aanleiding van de inval in Oekraïne door Rusland, naar analogie van de tweewekelijkse toespraken tijdens de lockdown van de Covid-19 pandemie. Deze vraag is gezien de recente ontwikkelingen alleen maar dringender geworden.

Een gelijktijdige toespraak in alle Europese landen van de regeringsleiders om de ernst van de situatie te duiden lijkt nu gepast. Een dergelijke toespraak zou vertrouwen en draagvlak kunnen creëren voor de uitvoering van zowel de gezamenlijke Defensie plannen, als voor de koers van een onafhankelijke Europese economie, volgens de rapporten van Enrico Letta en Mario Draghi uit 2024, zoals ondersteund door Ursula von der Leyen.     

Toekomst

De toenemende polarisatie in een aantal Europese landen, waaronder ook Nederland, vraagt om een update van het Europees narratief. We hebben veel bereikt, maar het behoud van onze veiligheid en welvaart vraagt om een sterke gezamenlijke aanpak, het is één voor twaalf.

RdW wijst terecht op de kiezer. Gaat de kiezer voor de korte termijn, of ziet ook de kiezer in, dat er veel meer op het spel staat.  Dat geldt nog meer voor de politicus. Welke leider durft het aan om uit te leggen dat Nederland slechts een toekomst heeft samen, met alle andere Europese landen. De tijd van vrijblijvend de schuld bij anderen te leggen, met veronachtzaming van de feiten is voorbij. Trump laat zien waartoe dat leidt. Maar de belangrijkste rol ligt bij de (tv-) journalisten. Bespreek de politiek niet langer als een wedstrijd met constante verwijzing naar de peilingen, maar focus op de inhoud en de brede context. En als je al vindt dat verkiezingen een spelelement in zich hebben, zorg dan dat je als arbiter de inhoud kent en iemand het woord ontneemt bij onjuiste feiten, leugens en onfatsoen.   

RdW eindigt zijn boek als volgt: Daarom is het onvermijdelijk dat er forse offers moeten worden gebracht voor meer economische en militaire onafhankelijkheid van Amerika. Die offers moeten politieke leiders van hun kiezers vragen. Dit betekent dat ze een eerlijk verhaal moeten vertellen over hoe onze welvaart en veiligheid worden bedreigd en wat de gevolgen zijn als het fout gaat. De eerste honderd dagen van Trump maakten in Europa ongehoorde krachten los. Dat heeft mij verrast en is positief. Dit kan voor een toekomst zorgen waarin de lidstaten van de EU sterker uit de geopolitieke strijd komen. Sterker dan Rusland, sterker dan China en Amerika. Als dat gebeurt, kunnen we concluderen dat Trump een zegen voor ons is geweest.

Ik hoop dat zo veel mogelijk kiezers dit boek lezen, maar vooral de politici die nu met hun verkiezingscampagne zijn begonnen. Geen loze beloftes meer, begin je speeches gewoon met de slot alinea van dit boek en draag bij aan een nieuw narratief.    

Naschrift

Het boek ligt nauwelijks in de winkel, en een aantal gebeurtenissen bevestigt al weer de ernst van de situatie zoals RdW die in dit boek beschrijft.

(1)   Zondag 31 augustus en maandag 1 september 2025

Na de veiligheidstop van de Shanghai Cooperation Organisation treffen de grootmachten China, Rusland en India elkaar, waarbij de Indiase premier Modi zich verder genoodzaakt voelt om toenadering tot China te zoeken, nadat Trump zijn land met 50% importheffingen heeft gestraft. 

Potentiële bondgenoten worden van Amerika vervreemd. 

(2)   Dinsdag 9 september 2025

Israël valt met luchtaanval Hamas-top aan in Qatar, een Amerikaanse bondgenoot en bemiddelaar tussen Israël en Hamas voor een bestand in Gaza. Netanyahu voelt carte blanche te hebben van Trump.

(3)   Woensdag 9 september 2025

Russische drones dringen diep het Poolse luchtruim binnen, NAVO vliegtuigen komen in actie. Experts duiden op een provocatie. Poetin voelt zich totaal niet gehinderd door Trump. En… de  kennis en ervaring die Oekraïne met drone-oorlogsvoering heeft ontwikkeld wordt door zijn bondgenoten blijkbaar niet gebruikt.

(4)   Woensdag 9 september 2025

In De VS wordt de radicaal rechtse influencer Charlie Kirk vermoord. Nog dezelfde dag wijst Trump naar radicaal links, terwijl de schutter nog niet is gepakt of geïdentificeerd. Als een paar dagen later dit wel is gebeurd, blijkt de dader niet politiek actief of geregistreerd te zijn. Trump gooit bewust olie op het vuur en voert de polarisatie verder op. 

Voor Het Nieuwe IJzeren Gordijn, zie https://vrijegedachten.eu/het-nieuwe-ijzeren-gordijn/

Lees ook het boek van Giuliano da Empoli: Het Uur Van De Wolven https://vrijegedachten.eu/het-uur-van-de-wolven/ en het artikel van de Correspondent https://decorrespondent.nl/15851/waarom-de-macht-van-big-tech-uniek-en-ongeevenaard-is-en-we-de-alliantie-met-trump-dus-moeten-vrezen/2c115848-402a-00f8-3dc5-18c0fe0717ed.

Frans Gzella, Vrije Gedachten, Zeeland, 15 september 2025.