Hubert Smeets | De Wraak Van Poetin

Er komen veel boeken uit, maar welke zijn aan te bevelen of zou je zelfs moeten lezen. Persoonlijk had ik dit boek gemist, maar ontdekte het na een lezing/presentatie van HS in Porgy & Bess in Terneuzen op 16 april jl. Een inspirerende lezing van een uur, na een korte pauze gevolgd door een vragen sessie, waarbij HS nog vijf kwartier diepgaand vragen uit het publiek probeerde te beantwoorden, een geslaagde combinatie om tot een breed beeld te komen. Voor iedereen geïnteresseerd in de Europese geschiedenis, de positie van Europa op dit moment en de kantelende machtsverhoudingen in de wereld, is dit boek een must read.

Een titel als De Sovjet-Unie, Rusland en Oekraïne onder Gorbartsjov/Jeltsin en Poetin zou wellicht een toepasselijker, maar minder pakkende titel geweest zijn voor dit boek. Maar neem je de moeite de achterflap te lezen, dan zie je meteen dat dit een breed opgezet boek is. HS geeft een waardevolle inkijk in het Rusland van de afgelopen eeuw, vooral vanaf de dood van Stalin. De focus ligt op de ontwikkelingen vanaf de grote veranderingen onder Michail Gorbatsjov en Boris Jeltsin en de daarop volgende reactionaire politiek onder Vladimir Poetin, eindigend in een meedogenloze dictatuur en vernietigende oorlog tegen buurland Oekraïne.

HS slaagt erin een brede duiding te geven aan de complexiteit van de Russische geschiedenis, de maatschappij en de beperkte rol van de burger onder voortdurende repressie, waarin het land onder Poetin nog net niet terugkeert naar de tijd van Stalin, voor zover dat anno 2024 nog mogelijk zou zijn.

Hoewel de opzet niet strikt chronologisch is, geeft de thematische benadering een logische verklaring hoe Rusland zich heeft ontwikkeld tot het land dat het nu is, en waarom het land er op enig moment niet in is geslaagd een andere weg in te slaan. Een aantal hoofdstukken lijken niet gebonden aan de tijd maar meer te zeggen over de aard van het land en haar bevolking.

Presidenten

In de onwrikbare Mongool geeft HS een korte toelichting op de slechts acht leiders die de Sovjet-Unie en Rusland sinds 1917 hebben gehad, waarbij na het overlijden van Stalin in 1953 de wreedste periode van de Sovjet-Unie lijkt te worden afgesloten. Zijn directe opvolger Nikita Chroesjtsjov (1953-1964) haalt de scherpe kantjes van de repressie, en neemt afstand van het Stalinistische bewind in een geheime rede tot het twintigste partijcongres van de Communistische Partij in 1956. De ruimtevaart neemt een vlucht maar het beleid naar het buitenland is agressief, met een invasie in Hongarije (1956) en de rakettencrisis op Cuba (1963). Leonid Breznjev (1964-1982) laat de repressie weer toenemen , versterkt de staat en continueert een agressief buitenland beleid, met een interventie in Praag (1968) en Afghanistan (1979). Internationaal is er realisme: Wapenakkoorden met het kapitalistische Westen. Voorafgaand aan de dooi volgen Joeri Andropov/Konstantin Tjsernenko (1982-1985) met een kwakkelend autoritair leiderschap en een vrijwel failliete economie. HS omschrijft de leiderschaps culturen als de conservatieve Slavofielen, progressieve Westerlingen en zogeheten Euro-Azianisten. Michail Gorbatsjov begreep dat het anders moest, en wilde het ook anders. Maar hoe doe je dat in een vrijwel failliete land met een apathische bevolking? Wellicht was zijn oprechte wens tot verandering kansrijker geweest onder een gunstiger economisch gesternte, maar dan nog zou de vraag zijn: Hoe een omslag te bewerkstelligen in het denken van de bevolking. De staat van het land aan het einde van de periode van Boris Jeltsin geeft Poetin de ruimte de oude politiek te herstellen. Na een periode van economische vooruitgang haalt hij de teugels steeds strakker aan.

Noot VG

Het blijft intrigerend om te zien dat de twee grootste communistische landen in de wereld na het overlijden van hun wrede leiders een compleet andere ontwikkeling doormaken. Waar de Sovjet-Unie na 1953 op min of meer de oude voet doorgaat, gooit China na het overlijden van Mao Zedong (1976) het roer om. Terwijl Rusland op dit moment een economie heeft vergelijkbaar met die  van de Benelux heeft China zich ontwikkeld tot de tweede economie van de wereld. Ian Kershaw: Persoonlijkheid en Macht (2022): … later is vaak gevraagd waarom Gorbatsjov niet de lijn volgde die onder Deng Xiao Ping was aangenomen in China, waar de economie geleidelijk werd omgevormd tot een nieuw soort staatskapitalisme, maar de communistische partij haar stevige grip niet losliet. Gorbatsjov verwierp die vergelijking met de situatie in de Sovjet-Unie als naïef.

“Roesski Mir, met de Russische wereld voorwaarts naar vroeger”.

“Roesski Mir (Russische Wereld) is de naam van de politiek-culturele stichting die is opgericht tijdens de tweede ambtstermijn van president Vladimir Poetin. Roesski Mir kan en moet allen verenigen voor wie het Russische woord en de Russische cultuur kostbaar zijn, waar ze ook wonen, in Rusland of buiten zijn grenzen.”  Besef daarbij wel dat dit geen individuele keus is, maar bepaald wordt per decreet van de president. Dit begon met de annexatie van Oekraïne op 12 februari 2014, na voltooiing op 19 maart onmiddellijk gevolgd door subversieve activiteiten in de Donbas (de provincies Donetsk en Loegansk). De oorlog is al meer dan 10 jaar gaande. Het vervolg vanaf de invasie is genoegzaam bekend.

Oekraïne

Ontluisterend zijn de hoofdstukken over Oekraïne, waarin HS er overtuigend in slaagt de verschillen te benoemen in de geschiedenis tussen de twee landen, waarbij Rusland zich krampachtig vast houdt aan een roemrucht verleden, terwijl Oekraïne, onder aanvoering van geëngageerde jongere generaties de keus heeft gemaakt voor een vrije onafhankelijke toekomst naar Europees model.

De Revolutie van de Waardigheid, 18 februari 2014.

Niet te verwarren met de Oranje revolutie tussen November 2004 en Februari 2005, destijds een protest tegen de omstreden uitslag van de presidentsverkiezingen, gewonnen door oppositiekandidaat Viktor Joesjtsjenko. De Maidanrevolutie blijkt nu de definitieve breuk met de geschiedenis te zijn geweest. Binnen 24 uur na het plotselinge besluit van president Viktor Janoekovytsj om de associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en Oekraïne in heroverweging te nemen, die met steun van een overweldigende meerderheid van het Oekraïense parlement was aangenomen, ontstaat een beweging van 2.000 studenten die zich later uitbreid tot ruim 20.000 mensen uit het hele land, uit alle lagen van de bevolking. HS beschrijft de indrukwekkende en gedisciplineerde organisatie. “Er is sprake van een quasi-militaire organisatie. Rond de bezette overheidsgebouwen zijn vijf barricades als tankwallen opgeworpen: gebouwd van zandzakken, autobanden, olietonnen, hout en prikkeldraad. Soms versterkt door ‘Spaanse ruiters’. Bewaakt door mannen met allerlei helmen, van gewone motor- en bouwvakkershelmen tot heuse soldatenhelmen. Mannen ook die militaire ervaring hebben. Zoals Afgantsi, veteranen die tussen 1979 en 1989 nog met het Sovjetleger in Afghanistan hebben gevochten. Binnen deze gebarricadeerde vesting staan aan de rand overal chemische toiletten. […] her en der zijn ook legertenten opgezet, veldkeukens geïnstalleerd en vuurtjes ontstoken. Daar kunnen de mensen zich warmen, slapen, eten en drinken. Er is wel een ‘droge wet’ van kracht: geen alcohol op straat.” Het plein wordt schoongehouden, iedere strategische plek heeft een of meer ‘veldcommandanten’. Het vakbondsgebouw heeft er drie, het podium heeft er een en het plein ook. De meeste veldcommandanten zitten in het Oekraïens parlement. De onder president Petro Porosjenko (2014-2019) populaire leuze op leuze op Facebook “Denk niet aan Oekraïne als het land van je grootouders, maar als land van je kleinkinderen” blijkt nu de actie in gang te hebben gezet om de daad bij het woord te voegen.

HS “Op het symposium Oekraïne Rusland dialoog in april 2014 beschreef een vrouw, wier naam ik niet heb genoteerd de aard van deze politieke breuklijnen heel kort (VG: Maar treffend): ‘Er is geen tegenstelling tussen Rusland en Oekraïne. Er is een tegenstelling tussen vrijheid en onvrijheid, tussen Europese waarden en niet-Europese waarden.’ zei ze. Anders gezegd, er is een groeiende spanning tussen de wereld van de onderdaan die zich van hogerhand beschermd veilig voelt, en de wereld van de staatsburger die zijn rol en recht opeist. Die spanning splijt Europa èn Rusland. Het nieuwe IJzeren Gordijn hangt niet tussen landen, maar dwars door landen, dwars door samenlevingen heen.”

Al in 2015 citeert HS de Oekraïense politicus en vicepremier van 24 feb 2010 t/m 01 Juni 2011 onder Viktor Janoekovitsj. “Door zijn isolement ten opzichte van Europa en Amerika is Rusland nu aangewezen op een monologue intérieur. Omgekeerd moeten wij erkennen dat Oekraïne geen mondiaal probleem is voor de rest van de wereld. Oekraïne is een continentaal probleem.” En HS voegt daar aan toe: “Dat continentale probleem is dus primair een Europese kwestie.” Profetische woorden van een Oekraïense politicus en Nederlandse schrijver, inmiddels 8,5 jaar geleden, waarvan nog steeds te weinig Europese politici doordrongen zijn, en zo ver ze dat wel zijn, daar veel te weinig naar handelen.

Conclusie

Ondanks de verschijningsdatum van 25 November 2015, is dit een uitstekend boek om de huidige oorlog te duiden en ons te doen beseffen wat er in Europa op het spel staat. De Maidan revolutie van 2014 is een onomkeerbare kantelpunt in de Oekraïense geschiedenis op weg naar volledige heraansluiting bij het Europa van voor 1939. De Russische invasie in Oekraïne heeft deze ontwikkeling versneld en versterkt en verdient de onvoorwaardelijke steun van de Europese landen. Om Mario Draghi te parafraseren: “Europe should be ready to do whatever it takes to preserve Ukraine”.

Lezing/Presentatie Hubert Smeets, Porgy & Bess, Terneuzen, 16 April 2024

Onderstaand een paar interessante data uit de lezing/presentatie van Hubert Smeets, die iets zeggen over de Russische economie en haar uitdagingen.

• – In 2003 was de economie nog de 5^e in de wereld, in 2020 al gezakt naar de 11^e
• – Met het mediaan inkomen komt het land op 46^e plaats, tussen India en Vietnam.
• – De energiesector genereert 50% van de overheidsinkomsten door slecht 4% van de beroeps-bevolking.
• – 3 op 100 Russen zijn Siloviki, voorheen werkzaam in de krijgsmacht of de veiligheidsdiensten.
• – De krijgsmacht telt 1.150.000 militairen, > 1% van de beroepsbevolking.
• – De zonne- en windenergie is goed voor 0,5% vs. Duitsland 42% en China 12%.
• – De defensiebegroting is sinds 2000 700% hoger, ter vergelijking: Duitsland 200% en de VS 50%.
• – De onderwijsbesteding staat op 125^e plaats, onder Turkije.
• – De emigratie bedroeg 5 miljoen Russen tijdens de eerste 20 jaar onder Poetin 5 miljoen mensen, in 2022: 500.000 mensen.
• – De autonome regio Chanti-Mansië (Siberië) betaald 300 maal zo veel belasting dan Ingoesetië (Kaukasus).
• – Het toch al kleine aantal inwoners van dit grote land krimpt.

   [VG: 1992 = 148, 2018 = 144, 2024 = 142, verwachtingen 2013 = 140 en 2040 = 135 miljoen inwoners]                                                         – De levensverwachting voor mannen is 65,3 en voor vrouwen 77,1, 105 op wereldranglijst.

Joeri Sjevtsjoek

Voor in het boek heeft HS de tekst opgenomen, van een lied geschreven door Joeri Sjevtsjoek, van de rockband Russische DDT.  In 2023 werd hun lied Moederland, kom terug naar huis uitgebracht,  waarin onder andere “de tekst “Wordt niet gek, dit is niet jouw oorlog” voorkomt. (zie ook: www.derussischezielinmuziek.nl)

Ik heb in de kerken

alle kaarsjes aangestoken.

Maar eentje heb ik laten staan,

opdat een vriend die ene op een herfstavond

Voor mij neerzet, zodat

de lange weg mij korter lijkt.

Opdat de ziel, na een lichte sluimer,

Opnieuw naar Rusland terugkeert.

Vrije Gedachten, Zeeland, 02 mei 2024 (www.vrijegedachten.eu).