Onze waardering:
3/5

Tom Middendorp | Klimaat Generaal

Tom Middendorp (Rheden, 1960)  was Commandant der Strijdkrachten) van 28 juni 2012 t/m 3 oktober 2017. Ook is hij oprichtend voorzitter van de raad van bestuur van de Stichting Open Nederland. Hij heeft een brede operationele en internationale ervaring, o.a. als plaatsvervangend ambassadeur van de NAVO en in 2009 als commandant van de Task Force Uruzgan. Hij was verantwoordelijk voor de aansturing van meer dan 20 Nederlandse missies. Sinds 2017 richt hij zich op het thema Klimaat en Veiligheid. Sinds de oprichting op 19 februari 2019 is hij voorzitters van de International Military Council on Climate and Security (IMCCS) in Den Haag, een samenwerkingsverband van 2 Amerikaanse, 1 Franse en 2 Nederlandse organisaties.

Titel : Klimaat Generaal
Subtitel : Bouwen Aan Weerbaarheid

Auteur : Tom Middendorp

Uitgever : Podium
Druk : Eerste Druk
Eerste Druk: 17 februari 2022
Pagina’s : 311, waarvan 26 pagina’s noten

Dit boek is uitgekomen, een week voordat Rusland de Oekraïne binnenviel, maar de schrijver waarschuwt in dit boek al voor de aanwezige dreiging, die al jaren bestaat, al ruim voordat de Russische troepenconcentraties waren begonnen. Dit boek gaat echter niet over defensie, maar over de impact van Klimaat verandering op onze Veiligheid.

Veiligheid

De kracht van dit boek is dat het Veiligheid in een brede context benaderd, het gaat niet uit van de militaire taken van een leger, maar het voert ons naar de oorzaak van zaken die tot onveiligheid leiden. Zoals de titel aangeeft, is het klimaat hier het onderwerp waar bouwen aan weerbaarheid op is gebaseerd, waarbij vooral het gebrek aan water als de hevige overvloed van water door extreme weersomstandigheden, welke tot catastrofale resultaten leiden.

Het eerste deel van het boek “Hoe Klimaatverandering De Wereld Onveiliger Maakt” bespreekt  een groot aantal heldere voorbeelden, met name uit gebieden in de Arabische wereld en de Sahel landen in Afrika. Klimaat verandering en watergebrek leiden tot ontwrichting van lokale gemeenschappen, en hoe als gevolg hiervan, om te kunnen overleven, crimineel religieus geïnspireerde groepen de bevolking verleiden tot ongewenste activiteiten, eenvoudigweg omdat zij geen alternatief hebben om zichzelf en hun families te voeden. Voedselonzekerheid, ondervoeding, armoede, corruptie, criminaliteit en geweld, ze laten zien hoe mensen in hun bestaan worden bedreigd en om te overleven gedwongen worden zich in te laten met verkeerde personen en organisaties, wat ze eigenlijk niet willen.

Preventie

In het tweede gedeelte “Van Woorden Naar Daden”, komt een alinea voor die mogelijke  impact van klimaatverandering op het meest welvarende deel van de wereld weergeeft. “De instabiliteit, crisis en migratiestromen die ontstaan  zullen indirect ook de economieën en samenlevingen van de rijkere landen raken. Migratiestromen bijvoorbeeld leiden tot veranderingen  en instabiliteit in afzetmarkten voor onze producten en in de aanvoerketens  van de onderdelen voor die producten. Veel toeleveranciers van onderdelen bevinden zich in de lagelonenlanden en dat zijn n nu net de landen die een verhoogd risico lopen op overstromingen en instabiliteit, wat tot ernstige verstoringen in de aanvoerketen kan leiden.” Grondstoffen worden daarnaast schaarser en duurder, wat zich direct door vertaalt in de prijs van producten.”

De gevolgen zijn onvoorstelbaar maar er is geen simpele oplossing meer voorhanden. Het klimaat, met als gevolg watergebrek en wateroverlast en een sterk afnemende biodiversiteit en de andere grote uitdagingen van deze tijd, zijn niet meer te bestrijden door een paar overzichtelijke en eenvoudige acties. Zij vragen om een scala van scenario’s, maatregelen en innovaties, die in combinatie van met elkaar stap voor stap de onveiligheid in de wereld kunnen terug dringen. Duurzaamheidseisen, ook bij Defensie, zijn een essentieel deel van de plannen.

Praktijk

Ook hier laat de schrijver eenvoudige maar soms verassende voorbeelden zien hoe een open mind en kruisbestuiving tussen verschillende disciplines ideeën versterken en tot innovaties kunnen leiden. Voorbeelden zijn o.a. de Molukse-Nederlandse ondernemer Ton Letwory.  Zijn aanwezigheid op een conferentie, waar onder meer wordt gesproken over de impact van airco’s op het milieu, zet hem aan het denken om welke manier het ontwerp van deze enorme energie slurpers en vervuilers sterk kan worden teruggedrongen. Waaronder de hoeveelheden zeer schadelijke (super-)broeikasgassen, zoals cfk’s, hfk’s en hcfk’s, gefluoreerde chemicaliën die wel duizend tot negenduizend maal sterker broeikaseffect hebben. Zijn besluit iets te willen doen brengt hem in de loop der jaren contact met Vincent Trip, die een ingang heeft bij Philips, wat leidt tor verbetering van het concept. Pakweg twee jaar later komt de duurzame ondernemer Vincent Groen op hun pad, die zijn netwerk opschudt om fondsen te genereren. Inmiddels is er anderhalf miljoen gecommitteerd voor het starten van de ICECUBE is een grote hal in Nieuwleusen.

Een heel eenvoudig en praktisch voorbeeld zijn de bunds van de Duitse organisatie Justdiggit, Met kleine materiaal gaten graven in de uitgedroogde en harde bodem in gebieden in Sub-Saharisch Afrika, om water vast te houden die de in de grond aanwezige zaadjes laten ontkiemen. Het effect is al na de eerste regens zichtbaar.

Conclusie

De kracht van dit boek is dat de schrijver zich niet verliest is een groot verhaal met als een resultaat aan masterplan om het klimaatprobleem op te lossen, de macro benadering. De kracht  van dit boek is juist dat het ons laat zien hoe effectief het is om de bevolking te betrekken in eenvoudige projecten op regionaal en dorpsniveau. Het versnelt de dringend nodige aanpassing en biedt weer toekomst aan de families, en vooral  hun kinderen. De resultaten kunnen al in een paar jaar tot snel resultaat leiden, soms al na één oogst.

Bij dit soort projecten kun je denken aan de basis water infrastructuur en beheer, landbouw projecten, basis onderwijs en de participatie van de vrouwelijke bevolking, die in de betrokken landen het grootste verantwoordelijkheid-gevoel blijken te hebben.

Samenwering tussen Defensie, Ontwikkelingshulp en NGO’s is doorslaggevend om kennis en ervaring te delen en voor een effectieve aanpak te kiezen, bij voorkeer in internationaal verband onder VN vlag. Hoopgevend is de oprichting van IMCCS, de Internationale Militaire Raad  voor Klimaat en Veiligheid. Op dit moment is de aandacht gefragmenteerd, maar uitbreiding met zo veel mogelijk landen kan het draagvlak en de daadkracht doen toenemen.

Tot slot

Waarschijnlijk onbedoeld houdt de schrijver een sympathiek pleidooi voor het militair apparaat, een beeld dat sinds het uitbreken van inval door Rusland in Oekraïne wordt versterkt door televisie radio- en televisie optredens van top militairen, zoals Mart de Kruif, Dick Berlijn en Onno Eichelsheim. Het boek leest gemakkelijk, maar de structuur had helderder gemogen met minder herhalingen, inspirerend is het zeker.

De schrijver refereert op enig moment aan klimaatontwrichting, het lijkt mij een veel passender woord dan klimaatverandering, het ademt een urgentie die minder plaats bied aan vrijblijvendheid die dit cruciale onderwerp voor veel politici eb burgers nog lijkt te hebben.

Frans Gzella, 3 april 2023

Tom Middendorp | Klimaat Generaal