18 auteurs | Wie over vrede spreekt heeft moed

De titel van dit boek stemt al tot nadenken, want waarom zou je moed moeten hebben om over vrede te spreken, een gegeven waarvan je mag verwachten dat elk weldenkend mens dit wil. Er zijn conflictgebieden waar de werkelijkheid weerbarstig is, en de “toestand” Israël – Palestina, is daarvan helaas de bekendste en het langst durende voorbeeld sinds de Tweede Wereld Oorlog. Wrang is ook dat, als in geen ander conflict, een groep mensen, Joodse mensen, in veel landen worden aangekeken en aangesproken alsof zij mede verantwoordelijk zijn, terwijl ze net zo goed slachtoffer zijn als de Palestijnse mensen in diezelfde landen. Ook hier geldt, maak onderscheid tussen de regering van het land en haar burgers, en zeker van burgers elders, die Joods of Palestijns zijn.

Alle essays nemen afstand tot de waan van de dag, ook van de NPO, zoals raak beschreven door Marcel Levi, in zijn bijdrage Wie zwijgt, stemt toe. Hij gaat nader in op de (gebrekkige) debat cultuur en stelt: Een debat dat helaas vooral wordt gevoerd door fanatici aan weerszijden van de strijd. En zo gaat het in vele oorlogen. Kleine groepen fanatici domineren de kwestie, verscherpen tegenstellingen en slepen hele bevolkingen en landen mee in meedogenloze gewapende conflicten. De meerderheid, die eigenlijk helemaal geen oorlog wil, blijft passief en zwijgt (of probeert zichzelf in leven te houden). Een aantal schrijvers begint bij zijn of haar ouders of grootouders, sommigen blikken terug op de nog korte geschiedenis van de staat Israël, anderen schrijven over de terugkerende angst: komt het verleden dan toch weer terug in het heden.

Veel van de schrijvers onderkennen dat de Israëlische regering(en) al in een vroeg stadium geen aandacht meer had(den) om te zorgen dat de Palestijnen gelijk werden behandeld en gelijke rechten kregen. Voor sommigen begint dit al in 1968, na de Zesdaagse Oorlog, voor weer anderen begint of neemt dit toe met de acties van de kolonisten.

Bijna unaniem is de veroordeling van het lange bewind van de arrogante en niets ontziende premier Benjamin Netanhayu, die in zijn obsessie om aan de macht en uit de gevangenis te blijven, het lot van de staat Israël op het spel zet, en tegelijkertijd de trouwste bondgenoten van Israël schoffeert.

Paul Brill laat in zijn essay You Don’t Know zien hoe diep geworteld het wantrouwen jegens Israël in het Midden Oosten leeft. In de laatste alinea raakt hij een open zenuw: Ik vind Benjamin Netanyahu een ramp voor Israël: uit puur eigenbelang heeft hij het land opgezadeld met een ultrarechtse regering die morrelt aan het democratische fundament en agressieve kolonisten op de Westbank volop ruimte geeft. Hij heeft als hoeder van de natie vreselijk gefaald, zowel op 7 oktober als erna (Ik zou daar aan toe willen voegen, ook de jaren ervoor].  In 1990 bezocht ik (VG) een kantoor van een Saoedische organisatie. Daar zag in een wereldkaart op een bureau, waarop de kaart Israël was uitgesneden. Meer dan 30 jaar later is er gelukkig het begin van een kentering zichtbaar, een ontwikkeling die Iran absoluut wil stoppen.

Een aantal bijdragen laat zien hoe complex “de toestand” is, maar ook hoe bevooroordeeld regeringen en hun inwoners zijn, voor een belangrijk deel gedreven uit machtsbehoud. En, het geeft inzicht in de complexe geschiedenis van deze regio.

Mooi en persoonlijk zijn bijvoorbeeld de bijdragen van Chaja Polak en Leonard Ornstein, hun essays raakten mij, door hun diep menselijke benadering. Aan het eind van de bijdrage van Leonard Ornstein “Alles Kan Kapot”, refereert hij aan een ontmoeting met Yucha Engel, de grootvader van de gegijzelde Ofir, op 31 oktober 2023, die heeft samengewerkt met Shimon Peres, wiens woorden hij aanhaalt: Hij wilde iets heel moois van het Midden Oosten maken. Met Gaza als een rijke, prachtige metropool, te vergelijken met Singapore. (VG Twee dagen daarvoor verscheen het artikel van Thomas Friedman in de NYT: What’s Happening To Our World, waarin hij laat zien dat een bewuste keuzes tot een positief resultaat leiden. (VG Dubai heeft gekozen voor de toekomst, Hamas voor vernietiging van een ander land). 

Een diepere belangrijke duiding van factoren die een grote rol spelen op afstand, wordt gegeven door Femmetje de Wind in haar bijdrage De Valstrik. Zij licht een tipje op van de sluier van tegenstrijdige belangen in de regio en het vaak laffe politieke spel.

De grote variëteit van schrijvers en hun achtergronden, doen je inzien dat er weinig verschil zit in hoe de meeste mensen, die bereid zijn zich een beetje te verdiepen in dit complexe conflict, vrijwel hetzelfde zien en een duurzame oplossing willen voor zowel Israël als de Palestijnen. Saillant detail blijft dat mensen die zich het meest hebben ingespannen voor het lot van de Palestijnen, als eerste slachtoffer werden van de gruweldaden, door te betalen met hun leven of door te worden weggehoond.

Een minstens zo interessant boek om een het conflict te duiden is het boek van Carolien Roelants Wereld In Wanorde  (2021), zie https://vrijegedachten.eu/wereld-in-wanorde. En natuurlijk de evenwichtige serie Het Beloofde Land, van journalist, historicus en documentaire maker Coen Verbraak (2023).

Een aantal zinnen verdwijnen maar niet uit  mijn geheugen, zoals:

–  Het is blijkbaar niet mogelijk om én medeleven te hebben met onschuldige Palestijnen, én afschuw te voelen over de daden van Hamas (Judith Zilversmit). Het lijkt bij veel mensen niet te beklijven, dat de terreurdaden van Hamas, geen aanval in een oorlog waren, maar een beestachtige slachtpartij, met maar één doel: De ander vernederen en ontmenselijken. Laat iedereen een voorbeeld nemen aan de woorden van 2 musici tijdens het benefiet concert Concert for Peace in het Concertgebouw.

Cellist Maya Fridman: “I am Jewish and I am human”

Pianist/percussionist Farid Sheek: “I am Muslim and I am human”

–  Op de spandoeken van zo’n beetje elke demonstratie tegen racisme, seksisme, homo- en transfobie, islamofobie, kapitalisme, discriminatie van ouderen en mensen met een beperking ontbreekt steevast één woord: antisemitisme (Emile Schrijver).

–  Als twee volkeren, doordesemd van gevoelens van bedreiging en belegering, tegenover elkaar staan, zijn rede en rust het slachtoffer (Marcel Möring).

–  We moetende de weg naar de vrede terug vinden, maar niet met Hamas. Ja, ik geloof nog altijd in vrede met de Palestijnen. Er is geen andere weg. (Yucha Engel in de bijdrage van Leonard Ornstein).

Ik zou willen eindigen met de woorden van de voormalige president van de VS, Barack Obama, uitgesproken op 3 november 2023 voor een publiek van voormalige Witte Huis medewerkers, waarin hij de complexiteit samenvatte: Als we de kans krijgen om op een constructieve manier iets bij te dragen, zullen we eerst de complexiteit moeten erkennen.(Emile Schrijver)

Frans Gzella, Zeeland, 12 januari 2024.